Column over cultuurverschillen: Nederland Waterland

Er zijn veel cultuurverschillen tussen Nederlanders en Duitsers, maar eigenlijk zijn er veel meer overeenkomsten die ons binden en die ons tot ‘goede en gewaardeerde buren’ maken.

“Belangrijk: er bestaat geen typische Duitser en ook geen typische Nederlander
Mijn verhaal geeft verschillen aan die grofweg bestaan. Geen waardeoordeel of voorkeur.”

In deze column wil ik vertellen hoe een stukje van de Nederlandse cultuur historisch is te verklaren. In de volgende Nieuwsbrief gaan we de Duitse kant belichten. Om de cultuurverschillen tussen Nederlanders en Duitsers te kunnen begrijpen moeten we de geschiedenis van beide landen kennen. De mentaliteit van een land wordt namelijk vaak gevormd door historische ervaringen en levensomstandigheden. De losse omgangsvormen in Nederland, de platte organisaties (met weinig of geen hiërarchie) en het streven naar consensus zijn te verklaren door een fenomeen dat egalitarisme genoemd wordt. Ieder mens is gelijk. Dit vindt weer zijn oorsprong in de Waterschappen. Nederland ligt voor een groot deel onder de zeespiegel en daardoor vechten haar inwoners al eeuwenlang tegen het water. Waterschappen behoren tot de oudste democratische organisaties ter wereld en hebben tot doel de bewoners van een gebied te beschermen tegen het water. Omdat het water iedereen, ongeacht afkomst, bedreigt is er een groot saamhorigheidsgevoel in de strijd tegen het water.
Op het grondgebied van het huidige Duitsland waren vroeger honderden vorstendommetjes. Aan Duitse zijde heerste dus de adel eeuwenlang, waardoor er geen sprake was van egalitarisme, maar van een noodgedwongen gezagsgetrouwheid en een hang naar structuur en zekerheid.
Het water heeft Nederlanders sowieso gevormd. Als volk van zeevaarders dreven wij handel over de gehele wereld. Het is uiteraard zo dat als je met andere, vreemde culturen, handel drijft, dat je op van alles voorbereid moet zijn. Wie handel drijft moet makkelijk kunnen omgaan met tegenslagen en veranderende omstandigheden en zo flexibel zijn dat je snel kansen die zich voordoen kunt grijpen. Voor Duitsers is het vaak lastig om hiermee om te gaan. Voor Duitsers geldt: afspraak is afspraak. Het tussentijds wijzigen van de plannen, bijvoorbeeld omdat je merkt dat een andere handelswijze meer kan opleveren, wordt in Duitsland vaak gezien als onbetrouwbaar en zwak.
Hoe belangrijk het water voor ons was blijkt ook uit onze taal. Geen land ter wereld kent zoveel spreekwoorden en gezegden die hun oorsprong hebben in de zeevaart en visserij. Veel uitdrukkingen zijn nog herkenbaar, zoals: ‘overstag gaan’ (een werkwijze veranderen) en ‘we zien wel waar het schip strandt’ (een afwachtende houding aannemen). Maar er zijn ook veel uitdrukkingen of gezegdes die we niet meer herkennen als zeevaartterm. Wat te denken van ‘ruimschoots’ (meer dan voldoende) of ‘wildebras’ (een wilde jongen of wild meisje)? Ook zijn er ongelofelijk veel termen die met dronkenschap van zeelieden te maken hebben: ‘Hij is onder zeil’ betekent dat hij dronken is, en ‘Vis moet kunnen zwemmen’ houdt in dat er bij een hapje eten (vis) in elk geval een glas bier of wijn hoort.
Dus: als je handel drijft of gewoon omgaat met Nederlanders, hou dan rekening met:

1. Weinig of geen hiërarchie
2. Losse omgangsvormen (jij/du in plaats van u/Sie)
3. Overlegstructuren gaan uit van consensus
4. Veel flexibiliteit bij vergaderingen
5. Uiterlijk verschijningsbeeld is losser dan in Duitsland
6. Humor veelgebruikt middel om lastige thema’s losser te maken
7. Minder scheiding tussen privé en werk dan in Duitsland
8. Gebruik titulatuur veel minder aanwezig dan in Duitsland

Paul Marcelis
Projectmanager